یک سوم از کل سرطانهای دنیا با حفظ وزن مطلوب، تغذیه صحیح و نکشیدن سیگار قابل پیشگیری است.
عوامل تغذیهای که سبب پیشگیری از سرطان میشوند عبارتند از:
آنتی اکسیدانها
این مواد گروهی از ترکیبات در غذاها هستند که رادیکالهای آزاد را در بدن از بین میبرند یا مانع از شکلگیری آنها میشوند. رادیکالهای آزاد عامل ایجاد سرطان هستند.
مهمترین آنتی اکسیدانها ویتامینهای C ,E ,A ، بتاکاروتن، سلنیوم، روی، منیزیم و لیکوپن هستند.
برخی منابع غذایی غنی از ویتامین C: مرکبات، توتفرنگی، گوجه فرنگی ، كلم، کلم بروکلی، سبزیجات برگی شکل سبز، کیوی، طالبی، ، اسفناج ، انواع فلفل
منابع غذایی غنی از ویتامین E: روغن زیتون، روغن كلزا ، روغن ذرت و آفتابگردان ، مخلوط مغزدانه های خام (بونداده) ، غلات سبوس دار، جوانه گندم
منابع غذایی بتا کاروتن که پیش ساز ویتامین A هستند: که در بدن تبدیل به ویتامین آ میشوند. هویج، میوههای نارنجی رنگ، کدو حلوایی، طالبی، سبزیهای سبز تیره، انواع کلم مثل کلم بروکلی ،کلم پیچ، اسفناج، ذرت، تخممرغ، مرکبات، گوجه فرنگی، گریپ فروت و هندوانه، ، هلو ، زردآلو و گوشت بوقلمون
سلنیوم: این ماده معدنی از بروز سرطان جلوگیری میکند منابع غذایی سلنیوم: مغزها (گردو، بادام، فندق، پسته و …)، ماهی و سایر غذاهای دریایی، قلوه، جگر ، مخمرها ، گوشت، غذا های دریایی، ماكیان
میوهها و سبزیها: برای پیشگیری از سرطان و سایر بیماریهای مزمن روزانه حداقل 5 واحد از میوهها و سبزیهای متنوع مصرف کنید.
فیبرهای غذایی: میوهها و سبزیها حاوی فیبر هستند و افزایش مصرف فیبر با کاهش بروز بسیاری از سرطانها ارتباط دارد.
اسید فولیک: ارتباط بین مصرف منابع غذایی حاوی اسید فولیک مانند حبوبات، سبزیجات سبز رنگ ، اسفناج و مرکبات، با کاهش انواع سرطانها ثابت شده است.
ویتامین D و کلسیم: افزایش مصرف ویتامین D و کلسیم با کاهش احتمال ابتلا به برخی سرطانها ارتباط دارد.
لوتئین و گزانتین از مواد آنتی اکسیدانی هستند که در تخم مرغ ، اسفناج، خربزه و شلغم وجود دارند. این مواد آنتی اکسیدان باعث جلوگیری از سرطان می شوند.
سایر مواد غذایی مفید در پیشگیری از سرطان
- انگور: اثر انگور بر پیشگیری از سرطان هنوز به طور کامل به اثبات نرسیده اما موادی در انگور وجود دارند که میتوانند در بهبود انواع سرطان مؤثر باشند.
- انار: مصرف روزانه ۲۵۰ گرم آب انار، در پیشگیری از خطر ابتلا به سرطان پروستات نقش دارد.
- سیر: سیر حاوی ترکیبات گوگرد است دستگاه ایمنی بدن را تحریک میکند و یکی از عوامل مؤثر در پیشگیری از سرطان معده است.
- کلم بروکلی: کلم بروکلی از جمله گیاهان ضد سرطان است. اما مصرف آن بیشتر به صورت خام توصیه میشود. گرما و امواج مایکروویو میتواند خاصیت ضد سرطانی آن را تا ۹۷ درصد کاهش دهد.
- چای: چای از نوع قرمز و هم از نوع سبز دارای میزان زیادی آنتی اکسیدان میباشد.
- آجیل و خشکبار: آجیل سرشار از سلنیم است. سلنیوم سلولهای سرطانی را وادار به خودکشی میکند و همچنین به سلولهای جهش یافته کمک میکند که DNA خود را ویرایش کنند.
- مرکبات: مصرف مرکبات، خطر ابتلا به سرطان دهان، گلو و معده را تا ۵۰ درصد کاهش میدهد.
- زغال اخته: زغال اخته بیشترین میزان آنتی اکسیدان را در بین میوهها به خود اختصاص داده.
- گوجه فرنگی: گوجه فرنگی حاوی مقادیر بالای آنتی اکسیدان است . مصرف گوجه فرنگی به خصوص به حالت پخته در کاهش انواع سرطان به خصوص سرطان سینه، پروستات ریه و معده نقش به سزایی دارد.
- ماهی: مصرف ماهی به خصوص ماهیهای چرب مانند سالمون، ساردین، تن و میگو با کاهش سرطان آندومتر در خانمها نسبت مستقیم دارد.
- کیوی: کیوی دارای میزان زیادی ویتامین C، لوتئین، مس و خاصیت آنتی اکسیدانی است.
- پیاز و پیازچه: پیاز میتواند خطر سرطان پروستات در مردان را تا ۵۰ در صد کاهش دهد.
- زردچوبه: به دلیل داشتن ماده ای به نیام كوركومین خاصیت ضد سرطان دارد.
عوامل تغذیهای که احتمال بروز سرطان را افزایش میدهند عبارتند از:
- چربیها: غذاهای پرچرب و مواد غذایی سرخ شده، ابتلا به انواع سرطان را افزایش میدهد، اسیدهای چرب ترانس و اشباع (در لبنیات پرچرب ، کیک، کلوچه، کراکر، غذاهای حیوانی، مارگارین، روغن سرخ شده، چیپس و …) خطرناکترین چربیها هستند. بنابراین سعی کنید چربی مورد نیاز خود را از مواد غذایی مانند بادام زمینی، ماهی، غذاهایی دریایی، روغن کانولا، روغنهای گیاهی مایع مانند روغن کنجد ، روغن زیتون و … ، مغزها تامین کنید.
- نمک: زیادهروی در مصرف نمک با افزایش احتمال بروز برخی سرطانها همراه است.
- مواد غذایی آلوده به افلاتوکسین: مصرف غلات، حبوبات و مغزهای آلوده به افلاتوکسین (سموم تولید شده از کپک در این مواد غذایی) موجب بروز سرطان میشوند.
- گوشت: زیاده روی در مصرف گوشت قرمز ، گوشتهای فراوری شده و قسمت های سوخته غذاهای كبابی و سرخ شده با افزایش احتمال بروز سرطان ارتباط دارد.
- روشهای نامناسب تهیه و طبخ مواد غذایی: مانند پخت گوشت در حرارت بالا، فرآوری گوشت، دودی کردن، نمک سود کردن، اضافه کردن مواد شیمیایی و نگهدارنده به گوشت (در تولید سوسیس، کالباس و هات داگ) و کنسرو کردن گوشت سبب تولید ترکیبات سرطان زا میشود.
- سم ها و ضدحشرات
- برخی شیرین كننده های مصنوعی مانند آسپارتام كه در بسیاری از نوشیدنی ها مثل نوشابه ها و … استفاده می شود.
- مصرف زیاد غذاهای شور ، تند و ترش احتمال سرطان دستگاه گوارش را زیاد می كند.
مواد ممنوعه مصرفی
- تمام انواع دخانیات انسان را در مسیر ابتلا به سرطان قرار میدهند. خودداری از مصرف دخانیات از خطر چندین نوع سرطان میکاهد از جمله: ریه، مری، حنجره، دهان، مثانه، کلیهها، لوزالمعده، گردن رحم، سرطان خون (لوسمی میلویید حاد)
- قلیان: دود قلیان نه تنها همهٔ مواد سرطان زای سیگار را دارد، بلکه دارای مقدار بیشتری گاز سمی مونوکسید کربن است. همچنین چون دود قلیان به دلیل گذر از آب مرطوب است، در ریهها و مخاط بدن رسوب کرده بنابراین مصرف قلیان ۷ تا ۱۰ برابر سیگار است.
- الکل: هر میزان از الکل میتواند خطر ابتلا به سرطان را افزایش دهد. مصرف الکل احتمال ابتلا به سرطانهای دهان، گلو، حنجره، مری، کبد و لوزالمعده را به شدت افزایش میدهد.
معاینه خود: برای تشخیص زود هنگام سرطان باید همواره خود را معاینه کنید. اگر سرطان زود تشخیص داده شود احتمال درمان آن تا حد زیادی افزایش پیدا میکند.
– این چکاپ باید شامل پوست، دهان، روده بزرگ و راست روده شود.
– اگر مرد هستید پروستات و بیضه ها نیز باید در این برنامه چکاپ قرار گیرد.
– اگر زن هستید سرطان دهانه رحم و پستان باید در فهرست بررسی قرار داشته باشد.
علائم هشداردهنده سرطان
- وجود توده در هرجایی از بدن مانند پستان یا بیضه، پوست
- تغییرات قابل توجه و واضح در اندازه، رنگ، شکل و یا ضخامت زگیل، خال، و یا زخم های دهان
- زخمی که بعد از دو هفته بهبود نمییابد
- سرفه های آزار دهنده و یا گرفتگی صدا بطور مداوم، تغییر ماهیت سرفه در افراد سیگاری و یا تولید خارج معمول خلط
- سوء هاضمه یا اختلال در بلع بطور مداوم
- تهوع یا سرفه خون آلود
- تغییر در عادات طبیعی روده مانند اسهال یا یبوست بطور دایم
- وجود هرگونه خون در ادرار یا مدفوع و هر خونریزی یا ترشح غیرطبیعی بدون دلیل مشخص واژینال
- کاهش وزن غیرقابل توجیه
- بی اشتهایی غیرقابل توجیه
اصلاح سبک زندگی
- استرس: استرس و فشارهای روحی موجب ترشح هورمون کورتیزول میشود و این هورمون نقش مهمی در سرکوب سیستم ایمنی بدن دارد.
- ورزش: فعالیت بدنی و ورزش میتواند تا حدود ۴۰ درصد از احتمال ابتلا به سرطان روده بزرگ بکاهد. همچنین ورزش موجب کاهش خطر ابتلا به سرطان پستان میشود.
- چاقی: انواع سرطانهای روده بزرگ، پستان، جدار رحم، کلیه، و مری و معده ،لوزالمعده با چاقی ارتباط دارند
- هوای سالم: اثر ذرات معلق در هوای آلوده در ایجاد سرطان ریه به اثبات رسیده. همچنین این ذرات میتوانند موجب سرطان سینه و معده شوند.
- ضد آفتاب: مصرف ضد آفتاب میتواند تا حدی مانع از برخورد اشعه فرابنفش به پوست شود. اما مطالعات جدید نشان داده که مصرف زیاد ضد آفتابها خود باعث ایجاد سرطان میشود. همچنین ضد آفتابها با کاهش جذب ویتامین D به ایجاد سرطانهای روده بزرگ و استخوان کمک کند. ضد آفتابهای مناسب معمولاً SPF بالای ۱۵ دارند. اجازه ندهید پوستتان بسوزد و ضایعات ناشی از آفتاب را درمان کنید.
- واکسیناسیون: واکسیناسیون با جلوگیری از ابتلا به بیماریهای مختلف باعث جلوگیری از تضعیف سیستم ایمنی بدن شده و ایمنی بدن را همیشه قدرتمند نگه میدارد. واكسن بر علیه HPV و HSV می تواند مانع از بروز سرطان دهانه رحم شود.
- شناخت عوامل سرطان زا: مانند: آزبست ، نور خورشید ، نور سفید ،خاک اره ،نوشیدنیهای الکلی، بنزن (موجود در بنزین)، سیگار و نفتالین که موجب جهش ژنتیکی و پدید آمدن انواع سرطانها میشوند. برخی از مواد آرایشی تقلبی که در ترکیبات آنها از مواد سرطان زا استفاده میشود.
چند توصیه ساده و کلی برای پیشگیری از سرطان
- غذاها را به شکل سالم تهیه، نگهداری و مصرف کنید.
- غذاهای فاسد شدنی را در یخچال نگهداری کنید.
- غذاهای نیم سوخته و سوخته (کباب، جوجه کباب سوخته، نان سوخته، ته دیگ سوخته، پیاز داغ سوخته، سیبزمینی سرخ کرده سوخته و …) مصرف نکنید.
- از مصرف غذای پخته شده که مدت زیاد مانده باشد خودداری کنید.
- برای حفظ خواص ویتامینهای موجود در میوهها و سبزیها، آنها را در یخچال نگهداری کنید و سبزیجات را بصورت تازه مصرف نمایید نه بصورت فریز شده یا منجمد
- انواع گوشت را به طور کامل بپزید. – روشهای صحیح پخت مانند بخارپز، آب پز و پخت ملایم را جایگزین سرخ کردن عمیق، سوزاندن و پخت طولانی مدت کنید.
- غذاهای کم چرب، کم شیرین و کم نمک میل کنید. از انواع لبنیات کم چرب و کم نمک (شیر، ماست و پنیر کم چرب و دوغ کم نمک) استفاده کنید.
- مصرف غذاهای چرب به ویژه با منشاء حیوانی را محدود کنید.
- از مصرف روغن های جامد و حیوانی بپرهیزید. از روغنهای گیاهی هم در حد کم و به مقدار نیاز روزانه استفاده کنید و از سوزاندن روغنها جلوگیری کنید.
- مصرف غذاهای پر نمک و نمک سفره را محدود کنید.
- مقدار نمک را در تهیه غذا کاهش دهید و در مقابل از انواع ادویهها و چاشنیهای گیاهی برای طعم دار کردن غذاها استفاده کنید.
- مصرف قند و شکر تصفیه شده را کاهش دهید.
- مصرف غذاهای آماده و کنسرو شده را کاهش دهید.
- انواع غذاهای گیاهی را در برنامه غذایی روزانه خود جای دهید.
- در طول روز انواع میوه، آب میوه طبیعی و سبزی مصرف کنید.
- غلات و دانههای کامل (سبوس دار) را مصرف کنید.
- مصرف گوشتهای قرمز را کم کنید و از مصرف گوشتهای فرآوری شده اجتناب کنید.
- از مغزها و حبوبات که حاوی فیبر بالایی هستند بیشتر استفاده کنید. – وزن خود در محدوده وزن سلامت نگهدارید و فعالیت بدنی منظم داشته باشید.
- روزانه حداقل 30 دقیقه فعالیت بدنی متوسط برای همه افراد توصیه میشود، 60 دقیقه ورزش برای پیشگیری از افزایش وزن بالغین و 90 دقیقه برای پیشگیری از بازگشت مجدد وزن در افرادی که موفق به کاهش وزن شدهاند، توصیه میشود. – یک ساعت پیادهروی سبک در روز میتواند در پیشگیری از بسیاری از سرطانها موثر باشد. – از اضافه وزن و لاغری مفرط پرهیز کنید.